İhale Sözleşmeleri Mevzuatı: Bir Soru-Bir Cevap (Mücbir Sebep)

Soru: 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kapsamındaki bir işte mücbir sebeplerden dolayı sözleşmenin feshi nasıl yapılabilir?

Cevap: Mücbir sebeplerden dolayı sözleşmenin feshi 4735 sayılı Kanunun 10'uncu maddesi ve 23'üncü maddesinde düzenlenmiştir. 10'uncu maddedeki düzenleme şu şekildedir:
"Mücbir sebep olarak kabul edilebilecek haller aşağıda belirtilmiştir:

a)      Doğal afetler.

b)     Kanuni grev.

c)      Genel salgın hastalık.

d)     Kısmî veya genel seferberlik ilânı.

e)      Gerektiğinde Kurum tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.

            Süre uzatımı verilmesi, sözleşmenin feshi gibi durumlar da dahil olmak üzere, idare tarafından yukarıda belirtilen hallerin mücbir sebep olarak kabul edilebilmesi için; yükleniciden kaynaklanan bir kusurdan ileri gelmemiş olması, taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş bulunması, mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi zorunludur."

23'üncü maddesinde ki düzenleme de şu şekildedir: "Mücbir sebeplerden dolayı sözleşmenin feshedilmesi halinde, hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilerek, kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar iade edilir. "

Konuyla ilgili daha detaylı açıklamalara da Kamu İhale Genel Tebliği'nin 25.3.'üncü maddesinde KİK tarafından yapılacak mücbir sebep değerlendirmesi yönüyle yer verilmiştir. Buna göre mücbir sebepten dolayı feshin öncelikli şartı 4735 sayılı Kanunun 10'uncu maddesindeki olaylardan birisini varlığıdır. Yani,  doğal afet, kanuni grev,genel salgın hastalık, seferberlik ve KİK tarafından belirlenecek benzer durumlar. KİK kendisine yapılan başvurularda benzer durumlar kapsamında kabul yapılabilmesi için şu şartları aramaktadır.

- Yükleniciden kaynaklanan bir kusurdan ileri gelmemiş olması (öngörülemezlik)

- Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,

-  Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş bulunması (önlenemezlik)

- Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunulması (usule uygun idareye bildirim)

- Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi (sebebe ilişkin belgelendirme)

Esasen KİK kendisine yapılan pek çok mücbir sebep başvurusunu (süre uzatımı talepli veya sözleşme feshi talepli) yukarıda yazılı olan kıstaslardan birisine uymadığı için reddetmektedir. KİK'in kullandığı bir diğer argüman da yüklenicinin basiretli bir tacir gibi davranarak karşılaşılan olumsuz olaydan etkilenmeden taahhüdünü yerine getirebileceği kabulüdür. 

Örneğin,  dünya genelinde münhasır haktan ötürü bir malın tek üreticisi var, Türkiye'deki yetkili satıcılardan birisi yüklenici olmuş, ancak münhasır hak sahibi tek üreticinin o malı ürettiği fabrikada çıkan bir yangından dolayı o malın üretimi belirlenemeyen bir süre için imkansız hale gelmişse bu mücbir sebep olarak kabul edilebilir. 

Diğer bir örnek olarak da şu olayı anlatalım, hazır yemek ihalesine katılmış ve ihaleyi kazanarak yüklenici olmuşsunuz. Hazır yemek alım anlaşmanızın olduğu yemek fabrikasında bir yangın çıkmış ve teslimat yapamıyorsunuz. Ancak bu hazır yemeği alabileceğiniz başka üreticiler bulunuyorsa böyle bir durum mücbir sebep olarak kabul edilmiyor. 

Ancak her olay kendi özelinde değerlendirilmelidir.  Dolayısıyla mücbir sebepten dolayı sözleşmenizin feshedilmesini talep ediyorsanız, öncelikle olayın mücbir sebep kabul edilip edilemeyeceğini değerlendirmeli, bunu belgelendirmeli ve usule ve süreye uygun olarak idareye başvuru yapmalısınız. Eğer KİK'e idare kanalıyla veya kendi başınıza yapacağınız başvuru sonucu, mücbir sebep kabul edilirse, bu durumda sözleşmenizi 4735 sayılı Kanunun 23'üncü maddesi çerçevesinde feshedebilirsiniz. 

Ümit ALSAÇ

Kamu İhale, Kamu İhale Sözleşmeleri ve EKAP Danışmanı

(E) Kamu İhale Kurumu/Kamu İhale Uzmanı

Ücreti mukabili eğitim ve danışmanlık talepleri için:

E-posta: ualsac@gmail.com